بانکداری اسلامی؛ مقاوم در برابر بحران

در میانه آشفتگی در سیستم مالی جهان، شاخه ای از فعالیت های مالی وجود دارد که در تلاش است در محدوده های سختگیرانه اخلاقی و معنوی حرکت کند؛ بانکداری اسلامی.

اما این سیستم چگونه از بحران فعلی جان به در خواهد برد؟

برخی می گویند سیستم مالی بنا شده بر اساس اصول شریعت بهتر می تواند در برابر بحران مالی جهانی مقاومت کند

در مقابل بزرگترین مسجد لندن و در قلب جامعه مسلمان پایتخت بریتانیا شعبه ای از بانک اسلامی بریتانیا قرار دارد.

این شعبه یکی از هشت شعبه ای است که این بانک در سراسر بریتانیا در اختیار دارد و از طریق آن بانکداری اسلامی را به مردم عادی عرضه می کند.

این بانکتفاوتی با بانکهای دیگر در بریتانیا ندارد اما ابوفاضل مدیر این بانک می گوید این بانک وام ها و خدمات متفاوتی عرضه می کند.

او می گوید: "همه خدمات ما بر اساس اصول شریعت ارائه می شوند؛ از وام خرید مسکن گرفته تا حساب پس انداز."

این یعنی بهره ای در کار نیست و در عوض به کسانی که پول در این بانک نگه می دارند سهمی از پیش مشخص از سود بانک تعلق می گیرد.

در عمل مسلمانان می توانند از این طریق از سرمایه گذاری خود سود دریافت کنند، اما بدون اینکه اصول دینی خود را زیرپا بگذارند.

اما این تنها بخشی از یک صنعت در حال پیشرفت است.

در ناحیه موسوم به "کاناری وارف" در لندن که مقر بانک های عمده در آن قرار دارد، کنفرانسی برای بررسی چشم انداز بانکداری اسلامی برگزار شد.

در کل این کنفرانس همواره اشاره هایی به بحران اعتبار در جهان صورت می گرفت، اما برخی نمایندگان حاضر معتقد بودند اصول اخلاقی بانکداری بر اساس شریعت به مقاومت این نظام در برابر طوفان فعلی مالی کمک خواهد کرد.

مفتی محمد زبیر بات، رئیس اولین هیئت علمای شریعت در بریتانیا که اسلامی بودن یا نبودن خدمات بانکی ارائه شده را تایید می کند، به آینده این بخش امیدوار است.

او می گوید: "این نظام بانکداری رشوی دارد که به دنیا نشان دهد می توان کارها را به صورت دیگری که از نظر اصول اخلاقی و مالی خدشه ناپذیرتر باشد نیز انجام داد."

پروفسور رادنی ویلسون، کارشناس بانکداری اسلامی در دانشگاه دورام نیز یادآور می شود که در بحران جاری هیچکدام از موسسات بانکی اسلامی اعلام ورشکستگی نکرده اند.

او مهمترین عامل برای مقایسه را "پذیرش ریسک های افراطی" در بخش عمومی مالی و "یک مدل تقریبا کلاسیک بانکداری" در موسسات اسلامی می داند.

مقررات

اما نظام مالی اسلامی نیز با چالش هایی روبرو است.

یکی از دلایل اصلی نگرانی فقدان چارچوب مقرراتی درون این بخش است که آزادی علمای شریعت در برداشتهای متفاوت از مطابقت یک نظام مالی با شریعت به تبعات ان دامن می زند.

به ویژه در هنگام تصمیم گیری درباره موارد مجاز سرمایه گذاری، اختلاف ها و ناهماهنگی ها بیشتر می شود.

اندی کریچلو، مدیر بخش خاورمیانه موسسه انتشاراتی و اطلاعات مالی داو جونز (Dow Jones) هم درباره میزان استقلال هیئت های مذهبی که به موسسات مالی تابع شریعت مشاوره می دهند ابراز تردید کرد.

او می گوید: "شرکت ها خود هیئت های بررسی مطابقت قوانین با شریعت را انتخاب می کنند و به اعضاء این هیئت ها حقوق می دهند تا به سود آنها اسناد تطابق با اصول شریعت را تنظیم کنند."

"از بسیاری جهات این صنعت مانند یک خانه بی بنیاد است زیرا از ساختار مقرراتی لازم برخوردار نیست."

البته موضوع قانونمند کردن اکنون به بحثی داغ در کل صنعت خدمات مالی تبدیل شده اما مدافعان نظام مالی اسلامی معتقدند این سیستم با پیروزی کامل از قوانین اسلام یک سیستم عادلانه تر و اخلاقی تر مالی را ایجاد می کند.

اما در حال حاضر میزان مقاومت نظام مالی اسلامی موجود در برابر آشفتگی بازارهای مالی قابل پیش بینی نیست.

برخی ابراز نگرانی می کنند که نظام مالی اسلامی تا آنجا با نظام مالی عمومی تعامل دارد که آینده آن به اندازه هر بخش دیگری از صنعت مالی جهان با خطر مواجه است.