استانداردهای سری ISO 9000 نیز از کیفیت و ارزش آن در قالب یک سیستم مدیریت و بر مبنایی سخن می گوید و مشخص می کند که یک سازمان علاقمند برای تضمین کیفیت کالا یا خدمات و کسب اعتماد مشتریان خود بایستی به چه فعالیتهایی توجه کند ، ولی چگونگی تامین آنرا به خود سازمان واگذار می کند زیرا این چگونگی از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است و تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند مشتریان ، ساختار ، فرهنگ ، محصول / محصولات ، سطح تکنولوژی ، سطح دانش کارکنان ، مقررات و قوانین و قابلیت تولید و بازار قرار می گیرد .
سازمان بین المللی استاندارد ( ISO ) در سال 1946 تاسیس گردید . این سازمان یک سازمان غیر انتفاعی است که اصلی ترین وظائف آن تهیه ، تدوین و انتشار استانداردهای بین المللی و همچنین ترغیب در شروع بکارگیری استانداردها و همچنین هماهنگ نمودن فعالیت ها در زمینه « استاندارد کردن » در سطح جهان و به منظور گسترش تجارت بین کشورها است .مقر اصلی این سازمان در شهر ژنو کشور سوئیس است . موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نماینده کشورمان در این سازمان می باشد .
در حال حاضر استانداردهای اصلی در سری ISO 9000 عبارتند از :
ISO 9000/2000 |
سیستم های مدیریت کیفیت |
مبانی و واژگان | |
ISO 9001/2000 |
سیستم های مدیریت کیفیت |
الزامات | |
ISO 9004/2000 |
سیستم های مدیریت کیفیت |
راهنمایی ها برای بهبود عملکرد | |
ISO 19011 |
راهنمایی هایی برای ممیزی سیستم های مدیریت |
| |
استانداردهای سری ISO 9000/2000 در مجموع راهنمایی ها و الزاماتی را ارائه می دهند که با پیروی از آنها سازمان می تواند نسبت به ایجاد و استقرار و اجرا و برقرار نگهداشتن یک سیستم مدیریت کیفیت موثر اقدام نماید . این استاندارد معرفی کننده اصول مدیریت کیفیت ، اهمیت مستند سازی و خود ارزیابی است . این استاندارد ، در بر گیرنده اصطلاحات ( 80 اصطلاح ) و تعاریف مرتبط با مدیریت کیفیت می باشد تا « زبان مشترکی » را برای تمامی ذینفعان و استفاده کنندگان چه در سطح ملی و چه در سطح بین الملل فراهم آورد . استاندارد ISO 9001/2000 در بر گیرنده الزاماتی برای ایجاد ، استقرار ، اجرا و برقرار نگهداشتن سیستم مدیریت کیفیت می باشد به گونه ای که اگر لازم باشد تا قابلیت سازمان در استقرار سیستم مدیریت کیفیت به اثبات برسد . بتوان آن را ارزیابی کرد . و در صورت لزوم استقرار و اجرای سیستم مدیریت کیفیت را گواهی کرد . این استاندارد بر برآورده کردن مستمر خواسته های مشتریان و همچنین بر رعایت مستمر الزامات قانونی و مقرراتی نیز تاکید دارد .
استاندارد ISO 9004/2000 در بر گیرنده راهنمایی هایی برای استقرار سیستم مدیریت کیفیتی است که بتواند فراتر از الزامات استانداردISO 9001/2000 پیش رود و بر پایه آن سازمان نه تنها بتواند خواسته های مشتری را مستمراً برآورده نماید بلکه فراتر از انتظارات وی نیز پیش رود و همچنین رضایت تمامی ذینفعان را مد نظر قرار دهد .
استاندارد ISO 19011 راهنمایی هایی در مورد برنامه ریزی و مدیریت ممیزی های سیستم مدیریت کیفیت و سیستم مدیریت زیست محیطی ارائه می دهد .
استاندارد ISO 9001 یک استاندارد در بر گیرنده الزامات برای سیستم مدیریت کیفیت می باشد که بر حسب آن ممیزیی صورت می گیرد و گواهی نامه نیز صادر می گردد . در حالی که استانداردهای ISO 9000 ،ISO 9004 ، ISO 19011 استانداردهای راهنما هستند . استاندارد ISO 9001/2000 دارای پنج عنصر ( بند ) اصلی است . این عناصر مشخص می کند که الزامات استاندارد برای استقرار سیستم مدیریت کیفیت« چیست » ولی « چگونگی » تامین آنها به سازمان واگذار شده است . باید به خاطر داشت که بسیاری از الزمات مشخص شده در استاندارد ISO 9001/2000 باید مدون شده و تحت کنترل قرار داشته باشد . استانداردهای سری ISO 9000 در واقع بیشتر در جهت شناخت و درک مشتریان ( چه داخلی و چه بیرونی ) و خواسته های آنها و سپس حصول اطمینان از برآورده شدن این خواسته ها می باشد . استاندارد ISO 9001 موجب رضایت مشتریان درون و برون سازمان می شود . نکته کلیدی جهت آماده شدن برای استقرار سیستم مدیریت کیفیت و دریافت گواهینامه ISO 9000 پیروی از چرخه ( PDCA ) برنامه – اجرا – بررسی – اقدام می باشد . هرگام در مسیر استقرار سیستم و دریافت گواهینامه می تواند از چرخه فوق پیروی کند . یعنی مراحل مستند سازی ، بهبود در فرآیند / فرآیندها ، ممیزی داخلی ، ممیزی جهت دریافت گواهینامه و ممیزیهای مراقبتی . مستندات مورد نیاز استاندارد ISO 9001/2000 شامل چهار سطح زیر می باشد :
سطح 1 - نظامنامه کیفیت :
رویکردهای مسئولیتها را تعیین می کند : بیانیه ای از خط مشی کیفیت که توسط مدیران رده بالای سازمان و بخش کیفیت تهیه می شود .
سطح 2- روش های اجرایی :
مشخص می کند چه کاری چه هنگام و توسط چه شخصی انجام می شود . اجرای فعالیتها را در سطوح مختلف سازمانی تعریف می کند و توسط مدیر / سرپرست بخشها تهیه و تدوین می گردد .
سطح 3 - دستورالعملهای کاری و شرح شغلها :
چگونگی انجام کار را مشخص می کند ( چگونگی انجام کار / فعالیت ) را شرح می دهد و توسط متصدیان کار / فعالیت تهیه و تدوین می شود .
سطح 4 - سایر مستندات ( فرمها – گزارشات – دستورالعملها ) :
سوابق کیفیت را فراهم می آورد . این مدارک توسط بخش کیفیت و یا مدیران میانی تهیه می شود . فرمها یا برچسبها پس از آنکه مندرجات آنها تکمیل می شود سوابق را به وجود می آورند .
سازمانهای گواهی کننده ، سازمانهای مستقلی هستند که برای ارزیابی قابلیت سازمان در برآورده کردن الزامات استاندارد ISO 9001 دارای اختیار و اعتبار هستند . ممیزان این شرکتها افرادی هستند که در زمینه استانداردهای ISO 9000 آموزش دیده اند و با هماهنگی قبلی جهت ممیزی به سازمان مراجعه می کنند تا براورده شدن الزامات ISO 9001 را مورد بررسی و تائید قرار دهد . این افراد سازمان را از جهت قابلیت برای گواهی شدن و توصیه برای صدور گواهینامه ممیزی کرده و بصورت دوره ای معمولاً هر شش ماه یکبار جهت اینکه تائید کنند فعالیت های سازمان همچنان با الزامات ISO 9001 انطباق دارد از سازمان بازدید و آنرا ارزیابی می کند . به این ممیزی ها ( ممیزی مراقبتی ) می گویند .
پذیرش یک سیستم مدیریت کیفیت باید به عنوان یک تصمیم گیری استراتژیک در سازمان در نظر گرفته شود . طراحی و استقرار سیستم مدیریت کیفیت یک سازمان تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله نیازهای مختلف ، اهداف مشخص ، محصول ، فرآیندهای به کار گرفته شده و اندازه و ساختار سازمان قرار می گیرد . شکل یکسان در مستندات از جمله اهداف و خواسته های این استاندارد بین المللی نمی باشد .
دیگاه فرآیندگرا : این استاندارد بین المللی در طی مراحل توسعه ، استقرار و بهبود اثربخشی سیستم کیفیت ، سازمـان را برای گزینش دیـدگاه فرآیندگرا ترغیب می نماید ، تا از طریق برآورده سازی الـزامات مشتـری ،
رضایت مشتری را افزایش دهد . برای اینکه سازمانی به طرز اثربخشی عمل نماید باید فرآیندهای مرتبط و متعددی را شناسایی و مدیریت نماید . هر فعالیتی که منابعی را به خدمات بگیرد و انرا در جهت تبدیل ورودی بـه خروجی مدیـریت می نماید می تواند یک فرآیند در نظر گرفته شود . غالبـاً خروجی یک فرآیـند
مستقیماً ورودی فرآیند بعدی را شکل می دهد بکارگیری سیستمی از فرآیندهای درون سازمان همراه با شناسایی و تعیین ارتباط متقابل این فرآیندها و همچنین مدیریت انها می تواند به عنوان دیدگاه فرآیندگرا نامیده شود . از امتیازات این دیدگاه کنترل مستمری است که بر روی ارتباط بین تک تک فرآیندهای درون سیستم فرآیندها اعمال می شود .
با سلام
دوست عزیز آقای عبیدی ابتهاج
بنده مدیرعامل شرکت مهندسی ایده پردازان البرز هستم که یک شرکت فعال در زمینه مشاوره و آموزش سیستم های مدیریت از جمله مدیریت کیفیت می باشد.
شرکت ما در نظر دارد به منظور گسترش فعالیت های خود در خارج از مرزهای ایران تلاش نماید و در این زمینه یکی از گزیده های مورد توجه کشور افغانستان است که با هم میهنان من دارای پیشینه فرهنگی اجتماعی مذهبی و زبانی مشترک و درخشان و مشترک است . به همین منظور خواهشمند است نظر خود و راهکارهای ممکن را بررسی و اینجانب را از آن ها مطلع فرمایید. ممنون