نقش نفت در بحران مالی غرب

کاهش شدید بهای جهانی نفت، در گرماگرم بحران عمیق مالی در بازارهای آمریکا و اروپا، حاوی دو پیام متضاد برای اقتصادهای پیشرفته و صنعتی دنیا است.

بهای سبد نفتی اوپک به پائین ترین سطح از تابستان سال گذشته تنزل کرده است

برای وارد کنندگان انرژی، کاهش هزینه تولید وانتقال مواد غذایی و دیگر خدمات انرژی بر، گرچه از میزان تورم آن ها خواهد کاست، ولی گویای پا گرفتن رکود اقتصادی نیز هست. برای کشورهای صادر کننده انرژی، تقلیل قیمت نفت به نصف بهای یک ماه پیش، به مفهوم کاهش شدید درآمد های ارزی است.

اما بعضی از کارشناسان به تهدیدهای تازه ای در بازارانرژی اشاره کرده اند.

گرچه در بحران عمیق مالی و سقوط اعتبار بزرگ ترین بانک های آمریکا و اروپا و ورشکستگی شماری از آن ها، بهای بی سابقه بالای نفت خام نقش مستقیم و روشنی نداشت، ولی تقارن زمانی بحران ناشی از غرق شدن این بانک ها در زیر بار مطالبات غیرقابل وصول با گرانی و افزایش تورم و بیکاری در آمریکا و بریتانیا، بهای نفت بشکه ای ۱۴۸ دلار را وارد معادلات کرد.

اکنون که بهای نفت نزدیک به ۵۰ درصد از نرخ یک ماه پیش آن ارزان تر شده و وزیران نفت اوپک برای ارزیابی وضع عرضه و تقاضا در بازار، این هفته در وین- پایتخت اتریش- گردهم خواهند آمد، بعضی از کارشناسان سیاسی و اقتصادی دنیای نفت از شکل گرفتن ائتلافی جدید و تهدید آمیز در دنیای انرژی سخن گفته اند.

آن چه را که بعضی از این کارشناسان "محور دیزل" نام گذاری کرده اند، همکاری یا هم فکری احتمالی بین سه کشور روسیه، ایران و ونزوئلا برای جبران نصف شدن درآمد ارزی آنها از صدور نفت است.

دلیل انتخاب این سه کشور عمده صادر کننده نفت، خصومت آن ها با غرب، به ویژه آمریکاست.

به عقیده این صاحبنظران، مشکلات اقتصادی ای که این سه کشور با آن دست به گریبان هستند، به علاوه متکی بودن اقتصاد آن ها به درآمد صدور انرژی، از ایران و ونزوئلا، در درون اوپک، و روسیه در مقام تأمین کننده اصلی انرژی کشورهای اروپایی، محوری نفتی می سازد که از هیچ اقدامی برای صعود بهای نفت فروگذار نخواهند بود.

فرانک وراسترو، کارشناس مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در واشنگتن، پایتخت آمریکا، به کشورهای غربی گوشزد کرده است که از تنزل بهای نفت تا حدود بشکه ای ۷۰ دلار زیاد ابراز خوشحالی نکنند.

به عقیده این کارشناس، قبل از صعود ناگهانی بهای نفت به بیشتر از ۱۰۰ دلار برای هر بشکه، تا یک سال پیش بهای نفت درحدود ۷۰ دلار بود و به نظر بسیاری از صاحب نظران این قضیه مسبب رکود بوده است.

درباره اثرات سیاسی و استراتژیک افزایش درآمد روسیه، ایران و ونزوئلا از فروش نفت، کارشناسان غربی به اقدام نظامی روسیه در گرجستان اشاره می کنند و در مورد ایران آن ها معتقدند که درآمد سرشار نفت به رهبران جمهوری اسلامی امکان داده تا بی اعتنا به تحریم های اقتصادی شورای امنیت به فعالیت هسته ای خود ادامه دهند.

به عقیده بیشتر کارشناسان در غرب، امکان اقدام نظامی علیه تأسیسات اتمی ایران نیز با توجه به عمق بحران مالی و مشکلات اقتصادی در دو سوی اقیانوس اطلس، در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، ادامه تردیدها درباره کارایی عملیات نظامی پیمان ناتو در افغانستان و نامعلوم بودن آینده عراق، گزینه ای نیست که آمریکا و متحدانش، بدون توجه به عواقب ناگوار یک چنین قماری، به آن مبادرت کنند.

امید کارشناسان غربی، بیشتر به روی مشاهده اثرات منفی کاهش قابل توجه درآمد روسیه و ایران بر اقتصاد داخلی آن ها و تأثیر آن بر تعدیل سیاست های منطقه ای آنهاست.

کارشناسان امور روسیه، نرمش بیشتر مسکو در مقابل خواسته های غرب برای حل بحران مداخله نظامی در گرجستان و در سازمان ملل متحد، موافقت روسیه با تمدید مأموریت ناتو در افغانستان و همچنین نشستی برای بحث درباره مواضع گروه ۱+ ۵ در قبال ادامه فعالیت هسته ای ایران را نشانه هایی از آمادگی روسیه برای رفع اختلافات تعبیر می کنند.

در چنین شرایطی کارشناسان می گویند تصور آن که سه کشور، ایران، روسیه و ونزوئلا آگاه از اهمیت استراتژیک کالای صادراتی خود از بحرانی که اقتصاد و بازارهای غرب را فراگرفته بهره برداری نکنند، تصوری خام خواهد بود.