پدیده عجیب بازار بورس

منحنی آبی مربوط است به نوسانات شاخص داو جونز در روز 28 اکتبر. این شاخص نمایش دهنده عملکرد سی شرکت بزرگ آمریکاست. برای دیدن لیست این شرکت ها می توانید به اینجا مراجعه کنید.

منحنی قرمز مربوط است به شاخص نزدک. این شاخص نمایانگر عملکرد در حدود 3000 شرکت تکنولوژی و والافن است که به هیچ صورت وابسته به عملکرد شاخص داو جونز نیستند و این شرکتها در داو جونز ( و بالعکس داو جونز در این شاخص )کمترین نقشی ندارند ( هر چند شرکتی مانند مایکروسافت در هر دو گروه مشترک است).

با توجه به واقعیت بازار اگر مردم مشغول خرید و فروش سهام باشند بطور طبیعی یک شاخص می تواند افزایش یابد در حالی که دیگری کاهش می یابد. و حتی اگر کاهش و افزایش آنها بدلیل شرایط خاصی همسو شود هیچ دلیلی وجود ندارد که اولا درصد افزایش و کاهش برابر باشد ( یکی نمایش دهنده 3000 شرکت است و دیگری 30 شرکت در رشته هائی کاملا متفاوت) ثانیا بنحوی باور نکردنی نوسانات دو شاخص یعنی افزایش و کاهش در ساعات و دقایق مختلف روز "درست" از یک الگو تبعیت کنند.

علت تاکید من برروی تاریخ مزبور یکی نزدیک بودن تاریخ آن و دیگری این است که در این روز یکی از بزرگترین جهش های تاریخی هم در شاخص داو جونز و هم در شاخص نزدک آنهم در بحبوحه تزلزل و خرابی بازار صورت گرفت.
در روزهائی نه چندان دور کاهش قیمت نفت عاملی بود برای شکوفائی و رشد بازارهای جهانی. هر کاهش قیمت نفت بلافاصله تاثیر مثبت خود را آشکار می کرد و بازارهای بورس را رونقی نسبی می بخشید. اما امروز گوئی همه فرمول های گذشته فرو ریخته اند. با نزدیک شدن خطر یک رکود بزرگ در اقتصاد جهانی بخصوص در آمریکا تقاضا در بازارهای واقعی مصرف و نیز در میان معامله گران قماری (Speculators) که به گفته ای هفتاد درصد تقاضای بازار نفت را تشکیل می دهند بدون آنکه قطره ای از نفت خریداری شده (در قالب قراردادهای آتی) را مصرف کنند، به شدت کاهش یافته است.

در لحظاتی که این سطور نوشته می شود قیمت به مرز بشکه ای ۷٠ دلار رسیده است. اتفاقی که در حال وقوع است اینست که با کاهش شدید قیمت نفت که نسبت به حداکثر آن در سه ماه پیش (١۴۷ دلار در هر بشکه) بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داده است سهام شرکت های نفت کاهش یافته و مجموعه بازارهای آمریکا و اروپا را با خود به پائین می کشند. پس از یک دور سقوط و سقوط دوباره سهام بانک ها و پس از آن کمپانی های اتوموبیل سازی اینک موج سقوط سهام گریبان شرکت های عظیم نفتی را گرفته است.

بحران بی سابقه اقتصادی در غرب بخصوص در آمریکا یک دوران رکود و حتی به اعتقاد برخی از کارشناسان "رکود بزرگ"( Great Depression)را به همراه خواهد داشت. طبیعی است که با پدید آمدن رکود، مصرف نفت کاهش یافته و قیمت ها سیر نزولی را طی خواهند کرد. خسارات ناشی از این وضعیت تنها متوجه کمپانیهای نفتی نخواهد بودبلکه کشور های صادر کننده نفت نیز ضربه سنگینی را متحمل خواهند شد. دوران بلند پروازی ها به آخر رسیده و روز های ریاضت اقتصادی دور نمای کشور های صاحب نفت را ترسیم می کند.
کشور های صاحب نفت منطقه خاورمیانه با توجه به قیمت های زیر می توانند بودجه خود را متعادل کنند:
امارات با نفت هر بشکه ۲۳ دلار
قطر با نفت هر بشکه ۲۴ دلار
کویت با نفت بشکه ۳۳ دلار
عربستان ( بالاترین میزان وابستگی به درآمد نفت در میان کشور های نفت خیز منطقه ) با نفت بشکه ۴۹ دلار
و بالاخره ایران با نفت بشکه ۹۰ دلار
در اینجا طرز تفکری وجود دارد و آن اینکه با شروع رکود در غرب از میزان تقاضا در سطح جهان کاسته شده و لذا قیمت اقلام وارداتی افت پیدا خواهند کرد. اما تاثیر این قضیه بجز احتمالا بر روی قیمت بنزین در مورد سایر اقلام چندان چشمگیر نخواهد بود ضمن اینکه خطرات دیگری هم کشورهای آسیای میانه را تهدید می کند. اگر روند جریانات در غرب به همین گونه ادامه پیدا کند آمریکا هم مانند سالهای آخر دهه هشتاد دچار شرایط "رکود و تورم" (Stagflation) خواهد شد چرا که در عین رکود حجم دلار تزریق شده به سیستم بی سابقه است. در سال ١۹۸۸ برای مبارزه با تورم نرخ بهره به ١۴ درصد و در سال بعد به ١۷ درصد افزایش یافت.

این عامل (افزایش نرخ بهره) به اضافه افت قیمت نفت باعث تقویت دلارخواهد گردید.

در دوران پیش از رکود بزرگ (١۹٢۹) شاخص بازار بورس آمریکا در حدود ١٠٠٠ بود. شاید باور آن برای خواننده سخت باشد اما ٢۵ سال طول کشید (١۹۵۴) تا بازار بجای اول خود باز گردد. اگر این بار نیز چنین وضعیتی بوقوع بپیوندد آیا دولت های ضعیف آسیایی خواهند توانست وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورهایشان را مدیریت کنند؟ چگونه و به چه بهائی؟