زکات در معنای لغوی نمو وزیادی می باشد وهمچنین به معنای صدقه ، در اصطلاح شرعی به میزان معین از مال گفته می شود این لفظ 32بار در قرآن ذکر شده است.
زکات از دیدگاه قرآن و سنت ا زجایگاه والایی برخوردار است به طوری که قرآن پرداخت زکات را شرط ورود به اسلام می داند،حضرت رسول (صلی الله علیه و اله)می فرمایند: زکات پل اسلام است .
هدف وفلسفه تشریع زکات فقرزدایی وحفظ اموال ثروتمندان است،همچنین زکات راه درمان دردهای اقتصادی جامعه است.
وجوب زکات اختصاص به دین اسلام ندارد بلکه در ادیان گذشته نیز به پرداخت آن امر شده ، همچنان که حضرت مسیح درگهواره می فرماید: «اوصانی بالصلواه والزکات »
مشهور این است که زکات به موارد نه گانه (غلات،« جو، گندم، خرما» نقدین « طلا،نقره» انعام سه گانه « گاو، شتر، گوسفند» ) تعلق می گیرد وبه مصارف خاص که درسوره توبه /آیه 60 بیان شده می رسد . اخذ زکات وتقسیم آن توسط حاکم اسلامی انجام می شود تا بین مردم برادری وبرابری ایجاد گردد .
پرداخت زکات دارای اثرات فردی واجتماعی فراوانی می باشد، از جمله اینکه فرد بواسطه پرداخت زکات از صفات ناپسند بخل، حسد... دور می شود وبه صفات پسندیده نوعدوستی ، احسان... رو می آورد ودر اجتماع بواسطه زکات بسیاری از مردم از رفاه نسبی برخوردار می شوند ومشکلات اقتصادی نظام حل می شود . همچنان که پرداخت زکات دارای اثرات مثبتی است عدم پرداخت آن نیز پیامدهای منفی ومخربی دارد از جمله خشکسالی ، مرگ و میر احشام ، کم شدن روزی ، حوادث ناگوار و... می باشد.
ربا دارای پیشینه تاریخی بوده و طی مراحلی بعد از آماده کردن افکار عمومی با مضرات و مفاسد آن ، به صورت تدریجی حرام شده و از آغاز نبوت پیامبر اسلام (ص) مورد تحریم و نکوهش قرار گرفته است . ربا در میان اقوام و ملل مختلفی چون سومری ها ، بابلیها ، مصریها ، چینیها ، هندیها ، یونانیها ، رومیها و.... وجود داشته و دراسلام و همه ادیان الهی از جمله مسیحیت و یهود ، حرام اعلام شده است. در مورد منشا پیدایش ربا می توان گفت : هنگامی که در تجارت ، برای پول سود غیر رسمی در نظر گرفته شد ، رباخواری بوجود آمد . برای شناخت ربا باید تعریفی از آن ارائه نمائیم که عبارت است از : دریافت زیادی در مبادلات دوکالای هم جنس که مکیل یاموزون باشند و یا دریافت اضافی با شرط قبلی . لازم به ذکر است هر زیادی در معاملات و مبادلات ، ربا نیست ، بلکه ربای حرام تنها شامل ربای قرضی و معاملی می شود که خود ربای معاملی نیز دارای دو قسم نسیه و نقدی بوده و برای تحقق به دو شرط مکیل و موزون بودن عوضین و اتحاد در جنس نیاز دارد . با این که اسلام ربا راحرام کرده و همه فقها و مفسرین هم بر این مسئله اتفاق نظر دارند، اما درعین حال ، برای رهایی از این پدیده شوم ، راههایی چون بیع شرط ، رهن تصرف ، بیع متاعی و.... را نشان داده و استثنائاتی را در این زمینه بین پدر و فرزند ، زن و شوهر ،سید و عبدو مسلمان و کافر ، قائل شده است .
با دقت وبررسی در آیات و روایات ، هم می توان به فلسفه های حرمت ربا ، نظیر ظلم و فاصله طبقاتی اشاره کرد وهم به وجود آثاری چون جنون و دیوانگی و بی برکت شدن و از بین رفتن اموال پی برد . یکی از مباحث مطرح در ربا ، بانکها هستند بنابراین برای ایجاد نظام بانکی بدون ربا ، باید بانکهای اسلامی داشته باشیم که احکام اقتصاد اسلامی در آنها پیاده شود ، که البته در این راستا اهداف نظام بانکی بدون ربا ، بسیار حائز اهمیت می باشد . در کشور های اسلامی، برای رهایی از نظام ربوی چنین تصویب شده است که بانکها براساس عقود و معاملات اسلامی عمل کنند ، اما متاسفانه این قوانین در مرحله اجراء بسیار ضعیف عمل کرده اند . همچنین بانکداری بدون ربا ، مشکلاتی دارد که مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . درمورد سپرده های بانکی در بانکداری بدون ربا می توان چنین گفت : در سپرده های کوتاه مدت یابلند مدت ، بانک وکیل می شود تا این سپرده ها را در معاملات به کار گرفته و قسمتی از سود حاصله را به صاحب سپرده بپردازد و به اصطلاح او را در سود معاملات شریک نماید . در مورد بانکها بعضی دچار اشتباه شده وآنرا با دیگر موارد استثناء شده قیاس می کنند ، که این قیاس کاملا اشتباه بوده و از نظر فقه اسلامی باطل می باشد.
منبع: اینجا
ربا امروز از نظر اقتصاددانان سرمایه داری از جایگاهی بسیار مهم برخوردار می باشد . ربا کاربردی ترین بحث در اقتصاد معاصر بویژه در عملیات بانکی می باشد . تشخیص و تعیین محدوده حرمت ربا می تواند در عرضه راهکارها بسیار مفید و موثر باشد.
ربا عبارت است از دریافت زیادی درمبادلات دو کالای هم جنس که مکیل یاموزون باشند و یا دریافت اضافی در قرض با شرط قبلی . ربا بر دو قسم است ربای معاملی و ربای قرضی که ربای معاملی با تحقق شرایط آن حرام می شود که آن شرایط عبارت است از مکیل و موزون بودن واتحاد در جنس و ربای قرضی هم شدیدا حرام می باشد. از قدیم الایام و روزگاران کهن ربا خواری درمیان مردم رواج داشته است و معاملات ربوی جریان داشته است که ما درخیلی از کشورها شاهد آن بوده و هستیم ، از جمله کشورهای چین ، روم ، یونان و...
حرمت رباهم امری مسلم می باشد و اخذ ربا در تمام ادیان ابراهیمی و شرایع آسمانی حرام بوده است .
در قرآن کریم هم آیاتی درمورد ربا وجود دارد که در یک آیه ازآن ربا خواری به منزله جنگ با خدا و رسول (ص) قلمداد شده است .
ربا ازنظر اخلاقی و اجتماعی واقتصادی دارای زیانهای فراوانی می باشد که از جمله آنها می توان کفر ، ظلم بودن ربا و نابودی اموال وافزایش فاصله طبقاتی را نام برد.
بسیاری از علماء برای فرار از ربا راهکارهایی را ارائه داده اند که به آن حیله های ربا گفته می شود .
تلاش انسانها برای نجات پیدا کردن از چیزی یا بدست آوردن چیزی حیله است .
وحیله به روشهای پنهانی که شخص برای رسیدن به مقصود بکار می برد اطلاق می شود .
فرد با استفاده از حیله های ربا سعی میکند که از طریق انجام نیمی از عقود و معاملات به هدف خود دست پیدا کند بدون آنکه با شرع مخالفت داشته باشد و حیله در واقع نوعی چاره جویی است .
حکم حیله های ربا از دوجهت صحت و بطلان وحرمت وحلیت بررسی می شوند .
بیشتر فقیهان معتفدند که بکار گیری حیله در معاملات ربوی صحیح است مانند صاحب جواهر که آن را فرار از باطل به سوی حق می داند وعده دیگری حیله را در ربای معاملی صحیح و در ربای قرضی باطل می شمارند.
همان طور که می دانید خمس یک پنجم مال است که هر مسلمان طبق شرایط مقرره باید از مال خویش به مصرف خاص برساند . قانون خمس که مالیات بیست درصد است ازطرف خداوند متعال به موجب آیه 41 سوره انفال برای بندگان وضع شده است وبه هفت چیز تعلق می گیرد که عبارتند از : غنایم ، معدن ، گنج، غوص ، ارباح مکاسب، زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد ومال حلال مخلوط به حرام واز لحاظ مستحقین آن نیز به شش قسمت ذیل تقسیم می شود : سهم خدا – سهم رسول خدا- سهم امام – ایتام- مساکین ودرراه ماندگان .
اما در مورد فلسفه تشریع خمس باید گفت : خمس در روایات دارای اهمیت قابل توجهی است به طوری که در متن آنها به فلسفه تشریع خمس اشارات فراوانی شده است . از جمله اینکه پرداخت خمس درواقع گرامی داشت پیامبر واحترام به خاندان ایشان است وعوض زکات قرار داده شده است . همچنین می تواند باعث رشد معنوی وتزکیه اموال شود واز طرف دیگر مهمترین تامین کننده هزینه حکومت اسلامی وشیعی می باشد وعلاوه برآن از تراکم ثروت جلوگیری کرده ونقش بسزائی در کمک به مناطق محروم دارد . به عبارت دیگر به وسیله خمس است که نیاز نیازمندان جامعه توسط افراد همان جامعه برطرف می شود واز سوی دیگر پرداخت خمس در واقع آزمایشی برای بندگان در ادعای ایمانشان به خداست.
منبع: ایم مرجس دات آرگ
ربا چیست و به چه معامله ای ربا می گویند، و آیا وامهای بانکی که دارای بازپرداخت با چند درصد سود است رباست؟ آیا وام گرفتن با بهره از بانکهای اسلامی هم ربا محسوب می شود؟ آیا ربا فقط برای ربا خوار حرام شده یا برای ربا دهنده هم هست؟
پاسخ:
ادامه مطلب ...اخبار جدید وضعیت اقتصادی جهان و افغانستان:
در وبلاگ مشاور اقتصاد
پس از گذشت چهار سال از اجرای سیاست‌های جدیداقتصادی در افغانستان و وارد کردن اصلاحات در این عرصه، هم‌اکنون شماری از کارخانه‌های تولیدی کشور در آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند.
اینک ما به مقایسه جامعه شناسی اقتصادی و روند های کلی علم اقتصاد می پردازیم تا ویژگیهای نظرگاه جامعه شناختی اقتصاد را روشن سازیم.
در این راه از روش تطبیقی استفاده می کنیم. اما روش تطبیقی تنها موقعی مفید است که احتیاط های لازم را به خرج دهیم زیرا که دو حوزه تحقیق (جامعه شناسی اقتصادی و اقتصاد بسیار پیچیده تر از آن است که با مقایسه ای اجمالی روشن شوند:
در علم اقتصاد کلاسیک ها و نو کلاسیک ها سلطه خاصی داشته اند – به خاطر همین مساله است که باید مقایسه را با “روند های کلی یا مرسوم “ (mainstream) علم اقتصاد انجام دهیم – اما فرضیات پایه ( basic assumptions) ) کلاسیک ها و نئوکلاسیک ها در علم اقتصاد به انحاء مختلف تعدیل شده اند .
بطور مثال فرانک نایت ( (Knight 1921, 1985, pp 76-79 روشن کرده است که اقتصاد نوکلاسیک بر مقدماتی (premises) استوار است که طبق آن کنشگران اطلاعات کاملی دارند و آن اطلاعات آزاد و رایگان هستند. از آن زمان تا کنون علم اقتصاد سنت تحلیل بر اساس فرضیات ریسک (risk) و عدم قطعیت (uncertainty) را تحول داده است (برای مثال ، ر.ک.: ساندمو (Sandmo 1971) و داشتن اطلاعات هزینه در بر دارد ( برای نمونه استگلر Stigler 1961). بعلاوه قرائت های بیشماری از عقلانیت اقتصادی ((economic rationality - ) برای مثال سیمون (Simon 1982) که بر “برآورده کردن “ (satisficing) و “عقلانیت محدود شده“(bounded rationality) تاکید می کند - ظهور کرده اند. البته ریسک در اقتصاد مثبت است. (نگاه کنید به بحث گیدنز در باره ریسک و تقسیمات آن در کتاب جهان رها شده . )